Saving Private Ryan (1998) Review

Lucas Versantvoort / November 12, 2014

Throughout film history, there’s been a constant fascination with war. As new documentaries on the two great World Wars appear every year, so do films on similar events. From All Quiet on the Western Front (1930) to the recently released Fury (2014), Hollywood’s interest in depicting war shows no signs of slowing down. Spielberg’s 1998 epic Saving Private Ryan fits in a long line of war epics attempting to depict the horrors of war in a realistic manner. SPR does this exceptionally well…for the duration of roughly 20 minutes.

            The film starts with an old man visiting the Normandy American Cemetery and Memorial with his family. He stops at a specific gravestone and collapses in tears. The camera focuses on his eyes and the film flashes back to D-Day with a depiction of the Omaha Beach landing that has to be seen to be believed. This prolonged sequence is the film’s and Spielberg’s crowning achievement. After the allied forces break through, the film cuts back to events on American soil. At the War Department of the United States it becomes apparent that three of four sons of the Ryan family have been killed. The mother is about to receive this tragic news in the form of three letters being sent simultaneously. A General has this brought to his attention and – remembering how Abraham Lincoln offered his heartfelt condolences to a mother in similar circumstances – orders his officers to find the remaining son (Matt Damon), who’s somewhere in Normandy, and bring him home. Enter Captain Miller (Tom Hanks) who, having just survived the beach landing, is given the mission, gathers a small group of soldiers and – with some reservations about the importance of the mission when juxtaposed with the big picture – they all head further into Normandy in search of a single soldier.

            As I suggested in the beginning, the extensive Omaha Beach sequence is (unsurprisingly) the reason why this film will be watched for years to come. The amount of planning required for this scene must have been incredible and yet the entire scene still feels ‘unplanned’ and appropriately chaotic. It wouldn’t be a stretch to name this sequence the reason the film’s been showered with Academy Awards. Other aspects like acting and especially the cinematography and production design are also praiseworthy, but that’s pretty much where it ends for me.

            I find the rest of the film to be something of a mixed bag. It chronicles Miller and co’s search for Private Ryan and all the hardships they endure along the way. The main problem I have with the rest of the film is that it feels contrived. The Omaha Beach sequence is at once the film’s saving grace and the reason the rest of the film pales by comparison. Not that the rest of the film has nothing to offer dramatically, it does, but it all feels too calculated, too contrived and convenient as opposed to the radical and chaotic opening scene. For instance, you expect the soldiers to bond over the course of their journey before some of them die and how this is all supposed to elicit our sympathy. You see this coming long before it happens and it’s thus not as impactful as it should be. And what about the oh-so dramatic pause right before the sniper in the tower is shot by a tank’s cannon, designed so that we can symbolically say goodbye; Miller’s clichéd reference to his wife gardening with his gloves (all that’s missing are the images of white-picket fences); Ryan’s two-minute monologue – supposed to elicit our sympathy – which comes across as incredibly awkward; the fact that Miller is shot by the same German whom he showed mercy to several scenes ago and that it’s the bookish Upham (of all people) who ‘earns his stripes’ by conveniently killing him; old Ryan saluting Miller’s grave while trumpets hum patriotically in the background; the fact that the filmmakers did the oh-so (for lack of a better word) ‘American’ thing by bookending the film with shots of the American flag softly lit by the afternoon sun, etc, etc. All these scenes and more reveal a script purposefully crafted to the point of dramatic perfection…and that’s not a compliment. Why does the Omaha Beach sequence still amaze after all these years? Because it represents the horrors of war in purely visual terms. There is no dramatic logic, only chaos; bodies and limbs flying everywhere, soldiers whimpering and screaming. There are no allied soldiers and Nazis, just people trying to survive. The rest of the film with all its carefully calculated drama doesn’t come within a country mile of effectively conveying the same sense of horror.

Dutch version

Als er een genre is dat Hollywood altijd heeft gefascineerd, dan is het oorlog. Elk jaar verschijnen nieuwe documentaires en films die dit onderwerp met pas ontdekte informatie en een frisse blik proberen te benaderen. Van All Quiet on the Western Front (1930) tot Fury (2014), oorlogsfilms zullen altijd relevant blijven. Saving Private Ryan is Spielberg's poging om oorlog op een zo realistisch mogelijke manier uit te beelden en dat lukt hem als geen ander...in de eerste twintig minuten.

            Een oude man bezoekt een militaire begraafplaats in Amerika. Hij blijft staan bij een graf en zakt door zijn knieën, ogen vol tranen. De camera zoomt in op zijn gezicht en meteen verspringt het beeld naar de beroemdste scène uit de film, D-Day. Nadat de Geallieerden het strand hebben ingenomen, ontdekt een generaal in het Amerikaanse Ministerie van Oorlog dat een moeder te horen zal krijgen dat drie van haar vier zoons omgekomen zijn. Aan Kapitein Miller (Tom Hanks) de taak om de vierde zoon, Ryan, ergens in Normandië te vinden. Hoewel Miller net D-Day heeft overleefd, trekt hij met enkele anderen er toch op uit om deze ene soldaat te zoeken. 

            De D-Day scène is ongetwijfeld de reden waarom we het nog steeds hebben over Saving Private Ryan. Imponerend contrast als je denkt aan alle voorbereidingen die ongetwijfeld zijn getroffen. En toch voelt de scène 'ongepland' en chaotisch. Ook acteerwerk, beeldvoering en sfeertekening zijn allemaal bewonderenswaardig, tot dat moment. Maar daarna…. houdt de kracht van de film op.

            De rest van Saving Private Ryan - alles na D-Day - is nergens zo effectief als de openingsscène. Daarvoor zit het vervolg van het verhaal veel te netjes in elkaar. De pogingen tot pathos zijn niet onverdienstelijk, maar het klopt allemaal teveel: de soldaten die bevriend raken tijdens hun reis wat hun onvermijdelijke dood emotioneel moet maken, de o zo dramatische paar seconden voordat de Amerikaanse sluipschutter in de kerktoren door een tank wordt weggeschoten waardoor we symbolisch afscheid van hem kunnen nemen, Miller's verwijzing naar z'n vrouw die met zijn handschoenen tuiniert (je ziet de witte hekjes al voor je), Ryan's minutenlange monoloog over z'n broers, Miller die wordt neergeschoten door dezelfde Duitser die ze een paar scènes eerder vrij lieten, Upham de boekenwurm die hem wreekt en daarmee voor het eerst iemand van het leven berooft, de oude Ryan die - ondersteund door zacht schallende trompetten - voor het graf van Miller salueert, het eindshot van een zachtjes wapperende Amerikaanse vlag. 

            Dit laat allemaal zien hoe het script tot in de puntjes is uitgewerkt, alles klopt zo goed...te goed. De D-Day-scène in de opening is zo indrukwekkend, omdat we oorlog in al z'n onvoorspelbare gruwelijkheid zien. Geen narratieve logica, enkel chaos. Mensen schreeuwen de longen uit hun lijf, verschuilen zich wanhopig achter staalbalken en in kuilen, kogels en lichaamsdelen vliegen in het rond. Hier zien we niet Amerikanen en Nazi's, maar enkel mensen die uit deze hel willen ontsnappen. De overige tweeënhalf uur – met alle narratieve regels en clichés - bereikt bij lange na niet hetzelfde effect als die eerste twintig minuten geniale chaos.