Birdman (2014) Review

Lucas Versantvoort / February 18, 2015

Birdman is the most recent outing by director Iñárritu whom you most likely know from such films as Babel and 21 Grams. Back them he was still working with writer Guillermo Arriaga, but after they had a falling out and so Iñárritu had to find help for his scripts elsewhere. That he did and Birdman is the most impressive result of this collaboration.

            Birdman is the story of film actor Riggan who was once known for playing superhero Birdman, but now seeks to conquer the theater in a bid to be taken seriously. He transforms the Raymond Carver story (“What We Talk About When We Talk About Love”) into a play which he himself acts in, produces and directs. He risks everything, all his money and so on, to make this a success, but of course there are obstacles. He’s not only confronted by his own ego in a Batman-esque voice-over, but also by a last-minute replacement actor and the ways he’s failed as father and husband.

            I’ll be honest and say Birdman is difficult to review. It’s one of those films that’s not only incredibly meta, but also deals with the very concept of reviewing. To then simply note some pluses and minuses would therefore be quite insufficient, although that’s what reviews boil down to, right? It also doesn’t help that the film seems to take on so many themes that I don’t feel it did right by most of them.

            On the other hand, the film definitely has flair, its own style, both dramatically and comically. There were moments where I genuinely felt I was watching something ‘new’ again, something that hadn’t been done before, or at least not in this way. If you ever think to yourself, ‘man, where did all those visually stunning movies go?, then Birdman is required viewing. After Biutiful almost drowned in its own melodrama, I feared Iñárritu might’ve lost his touch, so his decision to inject a healthy dose of humor into Birdman was definitely a right one. The film has so much flair, but let’s be honest: when Emmanuel Lubezki is your cinematographer, you’re in good hands. If you’ve seen Children of Men, you know what I’m talking about. Just like that film was immediately renowned for its long shots, Birdman is shot and edited to appear like one continuous shot. And before you say it’s a useless gimmick, remember that theater too is ‘one continuous shot’; it provides a nice dose of ‘realism.’ You could regard every cut in a film as a moment where you’re taken out of the experience, at least subconsciously, because the cut reminds you of the fact you’re watching a film. Birdman of course uses editing to achieve this effect, but tries to hide it a bit like Hitchcock did in Rope. Not only does this increase the sense of realism, but the tension is also heightened. Speaking of tension, Antonio Sanchez’s drum score deserves a lot of praise and is sure to rekindle discussions about whether or not drum solos can be ‘original ‘scores.’ You can hear it on YouTube, but you need the film to truly appreciate it.

            Regarding the acting, I can’t say a lot that hasn’t been said already. Michael Keaton is great, obviously, but Emma Stone (who has the best single rant) and Edward Norton (as the a little too dedicated actor) also deserve a lot of praise.

            The story’s great too, but (like I said earlier) I can’t help but feel the film treats its topics and themes a bit too haphazardly. Birdman has something to say about pretty much everything and in that sense it reminds me of Save the Tiger. Birdman tries to be about human relationships, failed relationships, failed marriages, fathers, the film-theater relationship, the relationships between actors, between plays and critics, between those who produce and critique, notions of acting, selfishness, art, the way social media influence things on a professional and personal level, rehab, theatre in general, the way actors are on-stage and off-stage, etc. I’m probably forgetting some. But yeah, unsurprisingly the film leaves some of its plot elements unsolved, like the blossoming yet very dubious relationship between two characters which is never mentioned again or a random lesbian scene which is also never mentioned again. The humor is also very hit-or-miss. I like the parodies of the press, actors (the reference to Meg Ryan’s plastic surgeon!) and the movie bizz, but other jokes (“We share vaginas”) had me confused… But these complaints are extremely minor compared to the thrilling overall experience.

I tend to see Birdman as Iñárritu’s answer to Miyazaki’s The Wind Rises, though not literally of course. If The Wind Rises is Miyazaki’s attempt to reflect on his career and ask, like his protagonist, whether it was all worth it, then Birdman functions in similar fashion. Of course, Iñárritu still has a long career ahead of him, but it’s interesting that for the first time he’s explicitly asking questions about ‘art’ and all the efforts and self-doubts one experiences during the creation of art. Asking these questions means making yourself vulnerable, opening yourself up to criticism and Iñárritu seems to agree with Riggan when the latter verbally shreds a critic to pieces. He’s putting his reputation on the line and fully commits to his play. In the end it’s crucial to block out the dissenting voices, both the external and internal ones, and in this sense Birdman is Iñárritu’s most personal film to date.

Dutch version

Birdman is de recentste film van de Mexicaan Iñárritu, de regisseur die je waarschijnlijk kent van films als Babel en 21 Grams. In die tijd werkte hij nog samen met schrijver Guillermo Arriaga, maar die relatie is sinds Babel flink verslechterd. Iñárritu moest dus elders hulp gaan vinden voor zijn filmscripts.

Die vond hij en nu krijgen we Birdman voorgeschoteld: het verhaal van filmacteur Riggan die eens bekend stond om zijn rollen als superheld Birdman, maar nu probeert te scoren in de theaterwereld. Riggan wil een verhaal van schrijver Raymond Carver omtoveren tot een toneelstuk. Hij produceert, regisseert, acteert zelf en verzorgt ook het script. Hij zet alles op het spel om er een succes van te maken, maar niets gaat zoals hij het wil. Niet alleen wordt hij voortdurend tegengewerkt door zijn eigen ego (in de vorm van een zware ‘Birdman’-stem in zijn hoofd, net zoals Christian Bale’s Batman), maar ook wordt hij geconfronteerd met zijn eigen falen als vader en echtgenoot. Daar komen ook nog enkele problemen op de werkvloer bij kijken, zoals de geobsedeerde acteur Mike die op het allerlaatste moment iemand vervangt en heel andere ideeën heeft over acteren.

Birdman is niet eenvoudig te recenseren. Het is zo’n film die niet alleen zeer zelfbewust en ‘meta’ is, maar ook letterlijk op het concept ‘recenseren’ ingaat. Om dan simpelweg wat plus- en minpunten op te noemen voelt daarom totaal verkeerd, hoewel daar natuurlijk nauwelijks aan te ontsnappen is. Het helpt ook niet echt dat de film teveel wil zeggen en daar eigenlijk niet goed in slaagt.

Daar staat echter tegenover dat de film ongetwijfeld een eigen stijl heeft, zowel op dramatisch als komisch gebied. Er waren meerdere momenten waarbij je het gevoel krijgt echt naar iets ‘nieuws’ te kijken, iets wat nog nooit zo is uitgevoerd. Als je wel eens bij jezelf denkt: ‘waar zijn toch al die visueel overdonderende films gebleven,’ dan mag je Birdman zeker niet overslaan. Met zijn eerdere film Biutiful die aan een overdosis melodrama leed, leek Iñárritu zijn ‘touch’ te verliezen. Zijn keuze om Birdman te verrijken met een flinke dosis humor was zeker nodig. De film heeft zoveel flair, maar laten we eerlijk zijn: als Emmanuel Lubezki de cinematografie regelt dan is je film sowieso in goede handen. Iedereen die zijn camerawerk in Children of Men heeft gezien, weet dit. Waar die film snel geroemd werd om de extreem lange shots, is Birdman zo gefilmd (en gemonteerd) dat de hele film als één continu filmshot aanvoelt. En voordat je zegt dat het een ‘gimmick’ is, denk eraan dat er ook geen montage in het theater is; dat ‘directe’ zorgt voor die extra dosis ‘realisme’. Meestal is een knip in een film een moment waar je eigenlijk uit de film wordt gehaald, omdat je onbewust beseft: oh ja, dit is een film. Birdman gebruikt ook montage, maar probeert het net zoals in Hitchcock’s Rope zorgvuldig te verbergen. Het gevolg is niet alleen een verhoging van het realiteitsgehalte, maar ook van spanning. Over spanning gesproken, Antonio Sanchez’s drummuziek verdient ook lof. De muziek is op YouTube te beluisteren, maar dit is nu net muziek waar de context cruciaal is. Je zult de waarde van de muziek pas echt beseffen wanneer je de film ervaart.

Over het acteerwerk kunnen we zeggen dat het behoorlijk indrukwekkend is. Michael Keaton steelt de show, maar ook Emma Stone (met de meest intense monoloog van de film) en Edward Norton als de te extreem toegewijde acteur Mike maken ook indruk.

Qua verhaal is alles ook wel oké, maar soms gaat de film een beetje te ‘happy go lucky’ met z’n onderwerpen om. De film wil van alles zeggen over menselijke relaties, gefaalde relaties, gefaalde huwelijken, vaderrollen, de relatie tussen film en theater, de relatie tussen theateracteurs, relaties tussen theaterstukken en recensenten, tussen producenten en recensenten, ideeën over acteren, egoïsme, kunst versus kitsch, de rol van sociale media op persoonlijk en professioneel gebied, drugsrehabilitatie, de theaterwereld in het algemeen, hoe acteurs in het leven staan, hun echte leven versus hun werk. Kortom, teveel om op te noemen… Verrassend genoeg (maar niet heus) zijn er een aantal plotelementen die niet echt opgelost worden, bijvoorbeeld het ontstaan van een vrij dubieuze relatie tussen twee personages waar opeens nooit meer over gesproken wordt of een wel heel willekeurige lesbische kusscène. Ook de humor is een beetje hit-or-miss. De parodieën over de pers, over acteurs (de verwijzing naar Meg Ryan’s plastisch chirurg) en de filmindustrie zijn top, maar enkele andere grappen komen niet echt aan. En toch kun je enorm genieten van de film, al is het alleen al om de overtuiging en flair die elke scène kenmerkt: de beeldvoering, de muziek, de jazzy sfeer.

            Misschien is de film te zien als Iñárritu’s antwoord op Miyazaki’s The Wind Rises, niet letterlijk natuurlijk. Als je The Wind Rises interpreteert als Miyazaki’s terugblik op zijn carrière, waarin hij zich net als de hoofdpersoon afvraagt of het allemaal de moeite waard is geweest, dan vervult Birdman een soortgelijke rol. Natuurlijk heeft Iñárritu nog een lange carrière voor zich, maar het is interessant dat hij nu voor het eerst echt op metaniveau aan het nadenken is over ‘kunst’ en alles wat er bij het verwezenlijken van een kunstwerk komt kijken. Dit laatste betekent per definitie jezelf blootgeven en openstellen voor kritiek en Iñárritu lijkt het eens te zijn met zijn hoofdpersoon Riggan wanneer hij in een scène een theatercriticus verbaal volledig fijnfileert. Hij zet zijn reputatie op het spel en committeert zich toch aan zijn kunst. Iñárritu lijkt te zeggen dat het belangrijk is om je los te scheuren van ‘wat men zegt’ en van dat stemmetje in je hoofd dat je constant wil overtuigen van je eigen onkunde. In dit licht is Birdman Iñárritu’s persoonlijkste film tot nu toe.