American Sniper (2014) Review

Lucas Versantvoort / March 6, 2015

Every once in a while, there comes a film that sparks so much controversy that it becomes impossible to simply watch it as a ‘film.’ American Sniper is one of those films; a film about America’s deadliest military sniper that has been accused of glorifying the man, the role of America in Iraq and its racist portrayal of the Iraqi people. Unless you’ve been living under a rock somewhere, you’ll have undoubtedly come across these complaints. So when I stepped into the theater and sat down in my little seat, I realized I wouldn’t simply review American Sniper and blandly point out its strengths and flaws; I’d have to answer the question: is all the controversy justified or not?

            But first a bit about the story. It’s obviously about Chris Kyle. We see him with a brother in arms on top of a roof. Chris is using a sniper rifle to overlook the street where an American convoy is passing through. Suddenly he spots an Iraqi woman giving her child a grenade who runs toward the convoy. Kyle’s faced with a dilemma and at the moment supreme, the film cuts to the moment he shot a deer under the watchful eyes of his proud father. After Chris saves his little brother from being bullied, his father tells them there are three kinds of people: sheep, wolves and sheepdogs. Sheep are ordinary citizens, wolves are the sociopaths and sheepdogs are those who protect the sheep from the wolves. Symbolically, the father lays the groundwork for Chris’s compulsion to protect others. So when years later, Chris watches the WTC brought to the ground, he instinctively feels the need to jump to the rescue. Just like his father gave him permission to beat the kid who bullied his kid brother, he now gives himself permission to attack those who attacked America.

            The film’s mainly interested in the ways Chris’s time in Iraq profoundly influences his family life back home. On the one hand, he feels compelled to ‘do his duty’ in Iraq, but on the other hand this also undermines his bond with his loved ones, because even when he’s home, he’s ‘away.’ To the film’s credit, it does succeed in making you understand his desire to go back to Iraq, especially after one of his tours ends bloody. You understand why simply going home and letting others take over doesn’t feel right in his eyes. He can only truly return to his family life if he achieves some sort of closure. (Whether or not that’s truly possible for traumatized war veterans is another story.) This is nicely emphasized through the sound design as a sound at one scene’s end pours over into the next: in other words, what happens in one scene isn’t a singular problem, but something that continues to haunt those involved.

            And so we arrive at the million dollar question: is the film too ‘American,’ racist and so on? Basically yeah. Figuring out why this film was received the way it was isn’t exactly rocket science. I mean, even the poster’s got an American flag gently flapping in the breeze. There’s also the fact that Chris justifies his actions as being right. There are also little to no nice Iraqi citizens with most of them being made up of Stormtroopers, aka cannon fodder for the Americans. The biggest mishit is by far Mustafa, an extremely talented Iraqi sniper whose sole function is to be the final boss for Chris. He’s a typical bad guy straight out of a nineties action flick who’s presence on screen is punctuated by brooding, evil synthesizer tones. That’s also what bugged me about the music in general. Even when Chris ponders whether or not to shoot, the music feels compelled to emphasize the moral dilemma with an oh-so subtle DUN-DUUUUNNN. If this were a random action flick it would’ve been fine, but a war film that aims to be ‘realistic’…

            So yeah, the film’s highly problematic, but I feel all this controversy stems from the notion that to show something is to immediately glorify it. But this doesn’t have to be the case. Take Full Metal Jacket. Very few Vietnamese ever appear on screen. One scene shows them as shadowy figures in the distance as they’re being taken prisoner. Do we immediately accuse Kubrick of racism? No, of course not. Kubrick realized he was showing the Vietnam War from an American point of view. Because the American troops have been trained to kill and have worries of their own, it’s extremely difficult for them to truly care for the plight of the Vietnamese people as every one of them might be an enemy. We see the Vietnamese as shadowy figures, because the Americans can’t afford to see them as human and that’s the real tragedy. You could look at American Sniper in similar fashion. The film’s not designed as a political thesis about America and Iraq, but is purely interested in Chris’s experiences, how his beliefs are tested and how his traumas affect him. We get the scene with the father, so we understand his eventual desire to go to Iraq, we get a few gruesome scenes so we understand why he feels compelled to go back. So yeah, the film’s ‘American’ to a fault, but I do feel the decision to focus on Chris necessitated an ‘American’ point of view by default.

            Also, there are enough scenes that undermine the whole pro-America point of view. When Chris convinces a doubting soldier that there’s evil here (in Iraq), the soldier responds that there’s evil everywhere. Chris is occasionally confronted with those whose ideas and morals conflict with his, which in turn compels him to justify and rationalize his actions even more. If he’s not convinced he’s doing the right thing, how could he look at himself in the mirror after over at least 160 kills? From this perspective, it seems like the film argues that patriotism is nothing but a way to suppress one’s guilt.

            Anyway, I didn’t direct the film. I don’t know if what I’m saying here was part of the film’s intended message. What I do know is that, regardless of whether or not the film’s ‘good’ or not, you can at least justify some of the film’s lesser qualities as being necessitated by the film’s American point of view.

Dutch version

Af en toe verschijnen er films die zo controversieel zijn dat je er niet meer normaal naar kan kijken. American Sniper is zo’n film. Dit portret van de dodelijkste Amerikaanse sluipschutter is beschuldigd van het verheerlijken van de man en de rol van Amerika in Irak. Ook zou de film de Irakezen negatief en racistisch neerzetten. Tenzij je ergens onder een rots leeft, is het onmogelijk aan deze controverse te ontkomen. Lastig, simpelweg een typische ‘recensie’ schrijven en gortdroog praten over de elementen van de film die goed of slecht zijn uitgevoerd, zoals cameravoering, geluid, acteerwerk. De vraag ‘is alle controverse terecht of niet’ lijkt belangrijker.

            De film begint met de bekende scene uit de trailer. Chris Kyle zit met een medesoldaat op het dak van een gebouw ergens in Irak. Een Amerikaans konvooi rijdt langs en Chris spot een vrouw met een kind verderop. Zij geeft haar zoon een Russische handgranaat en hij rent op het konvooi af. Chris beseft dat hij het kind moet doden als hij zijn wapenbroeders wil redden en op het moment suprême knipt de film naar zijn jeugd, als hij een hert neerschiet onder toeziend oog van zijn vader. Wanneer Chris later zijn broertje redt van een bullebak op school, vertelt zijn vader hen dat er drie soorten mensen zijn: schapen, wolven en schaaphonden. Schapen zijn burgers die anderen nooit iets aan zouden doen, wolven zijn de gevaren, de sociopaten onder ons, en de schaaphonden zijn zij die de schapen beschermen tegen de wolven. De vader geeft Chris symbolisch toestemming om de zwakkeren te blijven beschermen. Dit is natuurlijk de cruciale scene die, na de terroristische aanvallen in 1998 en op 9/11, zijn uiteindelijke besluit verduidelijkt om een US Navy Seal te worden. Onschuldige Amerikanen zijn gestorven en Chris ziet het als zijn plicht om de daders aan te pakken.

De film is vooral een karakterstudie over de impact van zijn sluipschutterswerk op zijn leven. Hij voelt zich genoodzaakt om zijn plicht te doen in Irak, maar dit dreigt zijn gezin te ondermijnen, want zelfs in zijn fysieke aanwezigheid is hij ‘afwezig.’ De film slaagt er wel in om je te laten voelen waarom hij steeds weer terug wil naar Irak. Het is voor hem onmogelijk om de klus aan anderen over te laten, hij is de beste scherpschutter die er is. Hij moet zelf het punt bereiken dat hij Irak achter zich kan laten, als hij zijn gezinsleven echt een kans wil geven. Dit wordt ook mooi benadrukt door het geluid in de film dat vaak subtiel van de ene scene in de ander overloopt: met andere woorden, wat in een scene gebeurt is niet een op zichzelf staand probleem, maar iets waarvan de psychologische gevolgen overvloeien in daaropvolgende scenes.

En dan komt de grote vraag: is de film te pro-Amerikaans, racistisch? Uiteindelijk wel. Het vereist geen diploma om te zien waarom de controverse ontstaan is: zelfs de poster bevat een wapperende Amerikaanse vlag. We zien Chris al zijn eigen handelingen rechtvaardigen, zelfs het neerschieten van het kind in de eerste scene. Er zijn weinig tot geen onschuldige Irakezen. De meeste staan als een stel stormtroopers uit Star Wars op Amerikanen te schieten. Het grootste minpunt van de film is Mustafa, de extreem getalenteerde Irakese sluipschutter die eigenlijk fungeert als een eindbaas uit een videogame, een personage dat met nadrukkelijk dreunende synthesizers en bassen neergezet wordt als de ultieme ‘bad guy’. Ook op kritieke momenten (zal Chris schieten of niet?) is de zware muziek irritant (DUN-DUNNNN). Als het een willekeurige actiefilm was, zou dat logisch geweest zijn, maar in een oorlogsfilm die ‘realistisch’ probeert te zijn…

Dus ja, de film is zeer problematisch, maar al deze controverse komt voort uit het idee dat enkel het tonen van iets meteen gelijkstaat aan verheerlijking. Maar dit hoeft natuurlijk niet altijd het geval te zijn. Neem bijvoorbeeld Kubrick’s oorlogsfilm Full Metal Jacket. Daar verschijnen bijna geen Vietnamezen. We zien ze een of twee keer als in schaduw gehulde schimmen op de achtergrond. Maar interpreteren we dat als Kubrick die racistisch is? Nee, natuurlijk niet. Kubrick wist dat zijn film niet over de Vietnamezen ging, maar over de Amerikanen. Aangezien de Amerikaanse soldaten hun eigen zorgen hebben (de groepsdynamiek), hebben ze niet bepaald tijd om empathie op te wekken voor de onschuldige Vietnamezen, want in hun ogen kan elke Vietnamees een vijand zijn. We zien de Vietnamezen in schaduw gehuld, omdat ze voor de Amerikanen er niet toedoen en dat is de tragiek. Op een soortgelijke manier kan ook naar American Sniper gekeken worden: de film is geen politieke scriptie over Amerika en Irak en heeft dus geen tijd voor subplots over onschuldige Irakezen, maar is puur geïnteresseerd in hoe Chris alles ervaart. We zien de scene met de vader, zodat we snappen waarom hij uiteindelijk zijn land wil beschermen. We krijgen een paar gruwelijke scenes in Irak te zien, zodat we begrijpen waarom hij het niet achter zich kan laten en snel terug wil. Dus ja, de film is behoorlijk ‘Amerikaans’, maar je kunt er een bepaalde narratieve noodzaak aan toeschrijven.

Ook zijn er genoeg elementen die het pro-Amerikaanse behoorlijk nuanceren. Wanneer Chris aan een vertwijfelde soldaat vertelt dat er hier (in Irak) kwaad aanwezig is, antwoordt de soldaat dat er overal kwaad is. Chris wordt geconfronteerd met conflicterende ideeën waardoor we snappen waarom hij zichzelf constant moet overtuigen van zijn eigen gelijk. Hij moet zichzelf overtuigen dat wat hij doet rechtvaardig is, anders zou hij zichzelf niet meer in de spiegel kunnen aankijken. In deze context lijkt de film te zeggen dat patriottisme voor Chris misschien niets anders is dan een manier om zijn schuldgevoelens te onderdrukken, wie weet?

Onmogelijk te weten wat er precies in het hoofd van Eastwood en co. rondspookt. Wel zijn – los van de vraag of de film ‘goed’ is of niet – de controversiële aspecten van American Sniper enigszins te rechtvaardigen door het Amerikaanse point of view van de film.