Wong Kar-Wai's Happy Together: Normalizing Homosexuality / Het normaliseren van homoseksualiteit

Lucas Versantvoort / December 29, 2011

·         For the Dutch version, see below / zie hieronder de Nederlandse versie

The representation of homosexuality in films is nothing new. Ever since the dawn of film, homosexuality has been shown in films. There's a snag however in that Hollywood hasn't been kind to homosexuals. Since homosexuality has been a touchy subject in Western society, the portrayals of gay characters haven't exactly been kind to their real-life counterparts. What I want to do is present you with a film that does get it right: Happy Together (Kar-wai, 1997). When compared to other portrayals of homosexuality, it becomes clear that Happy Together normalizes homosexuality and that it achieves this by (paradoxically) not addressing homosexuality as a theme.

            When looking at the history of how homosexuality has been shown in films, one documentary is particularly interesting: The Celluloid Closet (Epstein & Friedman, 1996). One of the things this documentary implicitly shows, is how culture is inextricably linked to artistic portrayals within culture. The documentary links the historical struggles of homosexuality with the portrayals of homosexuality in films. In short, The Celluloid Closet links portrayals of homosexuality in films to the way it was perceived in certain time spans by Western society.

            When film was still in the Silent era, gay characters were never main characters. They were only used for comic relief and even then they were on the receiving end of the comedy. So, they were the object, not the initiator, of humor and were thus only ridiculed. They were also stereotyped as people with over-the-top, ‘female’ gestures. During the beginning of the ‘Talkies’ another stereotype appeared, the ‘sissy’ which seemed to have no sexuality at all. It was an almost androgynous creature. Here we see how homosexuals in film were denied to even have a sexuality. Then, in the 30’s the Hays Code was created which sought to uphold traditional (mostly Catholic) values. As of then, gay characters were no longer allowed to be shown, but it was not completely removed either. During this time, homosexuality was often suggested with the use of double entendres (implicit sexual meaning in dialogue) and other suggestive and symbolic acts. Nevertheless, gay people were still portrayed as villains and leading only miserable lives filled with misery, suicidal thoughts and depression. Only in the 60’s did the first glimpses of positive portrayals of homosexuality appear and during the 90’s, mainstream films like Philadelphia (Demme, 1993) dealt with the theme of homosexuality and received positive attention. Throughout this history we can clearly see how stereotypes are always linked to a culture’s history, as Gilman states. It is not because of chance that homosexuals have been stereotyped throughout film history, but because of the way they have been perceived by the Western (heterosexual) society which has always seen them as the abnormal ‘Other’ and has projected different kinds of character traits on them: “None [stereotype] is isolated from historical context” (Gilman 20). This also matches Puar and Rai’s opinions. They draw inspiration from Foucault to state that “monsters and abnormals have always also been sexual deviants” (Puar and Rai 119). What they mean by this is when Western society ‘creates’ an Other, that Other is always associated with sexual deviancy. This can be applied to homosexuality which, as seen through the eyes of the traditionally Christian Western world, is both considered sexually deviant and thus also an Other. It is here from which all of the negative representations of homosexuality originate. To summarize, homosexuality has long been negatively portrayed by films with characters being either comic relief-stereotypes, ‘sissies’, villains, depressed/unhappy/suicidal etc.

            Now, how does Happy Together fair against this background of negativity? They key thing is that Happy Together isn't a film explicitly about homosexuality even though its two main characters are gay. Many films with homosexuals as important characters are often also explicitly about the social and cultural aspects of homosexuality which often deal with the repression of homosexuality in society. Brokeback Mountain (Lee, 2005) could have been solely about the lives and the love between two men, but in storytelling homosexuality is mostly associated with how it has often been perceived in society which in this case is negative. Thus, a narrative about two homosexuals quickly transforms into a story about the impossibility of homosexuality. At this point one might defend films like Brokeback Mountain by saying they create sympathy for gay characters, because we are confronted with the horrid ways homosexuals are and often have been treated in society. Of course, Brokeback Mountain does not present homosexuality in a negative way. Quite the opposite. But the film (and many others like it) also does something else. By constantly combining the theme of homosexuality with a tragic storyline that often results in the death of the gay character(s), homosexual characters might elicit sympathy in the audience because of their plight, but homosexuality will still always be linked to abnormal behavior and tragedy. Homosexuality will keep being associated with sexually free/deviant, immoral, abnormal behavior that does not correspond with Western norms and is thus not considered being a normal part of life. To summarize, these kinds of portrayals are still positive, if only because they raise sympathy for homosexuals and their struggles, but they do not normalize homosexuality. They only keep emphasizing homosexuality as a social phenomenon that keeps deserving special attention.

            One example of a battle between this kind of attention and normalization can be seen in the discussion between director John Schlesinger and screenwriter Penelope Gilliatt during the shooting of Sunday Bloody Sunday (Schlesinger, 1971). She wanted the scene with the gay kiss to be extravagantly filmed, but Schlesinger thought the gay kiss should not be emphasized - it should be shot normally to emphasize its normalcy. This is exactly what Happy Together does. It does not overtly glorify homosexuality to take a grand moral stand by  showing homosexuality is normal. That would defeat the purpose, because by giving special, positive attention to homosexuality, it will ironically never be normalized. Slavery is not commonly seen as an object for storytelling anymore, because the notion that slavery is evil has been accepted as common knowledge in Western society. If a recently made film would make big claims about how Slavery Is Evil, the audience would most likely be perplexed simply because that notion has been normalized. Yosef states the same thing about gay culture in Israel. Once it had received mainstream attention (like Philadelphia did in the West) the ‘normalcy’ of gays was emphasized precisely through these different types of media (including film). Great emphasis was put on the notion that gays were ‘like everybody else’ (Yosef 285). (Although it is ironic that the film Yosef uses is one in which one of the gay characters dies which runs counter to the notion of normalization stated earlier.) It is films like Sunday Bloody Sunday and Happy Together that are capable of normalizing homosexuality here precisely by not paying homosexuality as a theme any special attention, but rather simply presenting it as a normal part of life.

            So Happy Together does just that. It normalizes homosexuality. The story focuses on the difficult relationship between two gay characters, Lai Yiu-fai and Ho Po-Wing. They have traveled to Argentina in search of the Iguaza Falls which basically becomes the reason for their staying together. They even keep a lamp with the Falls imprinted on it. In the end, they never reach the Falls together and the film chronicles their relationship by showing bits and pieces of their lives together. The film shows both the affection they feel for each other, but also the negative sides of their personalities which keeps damaging their on/off-relationship. At one point Lai Yiu-fai is forced to (once again) take care of the irresponsible Ho Po-Wing, but eventually he comes to see this as a way of keeping Po-Wing on a leash, to ensure that he does not go out and pick up other men. So, the film shows us both positive and negative sides of these characters, thus rendering them round characters. Po-Wing wants to be with Yiu-fai, but is also aggravated due to Yiu-fai’s obsessive and paranoid behavior (who steals his passport to ensure that Po-Wing cannot leave him). On the other hand, Po-Wing is irresponsible (he is assumed to be sleeping around with other men). Yiu-fai also wants to be with Po-Wing, but both his obsessive behavior and Po-Wing’s irresponsibility prevent the relationship from becoming steady. Through such characterization the film does not stereotype homosexuals. It does not state that (for example) irresponsibility is a standard homosexual trait. Kar-wai often portrays characters with character flaws. Another of Kar-wai’s characters, the heterosexual lead character in Days of Being Wild (Kar-Wai, 1990), is also irresponsible, picking up one woman before moving on to another due to his refusal to settle down. Kar-wai does not want to make a statement about homosexuality in Happy Together, but wants to show us a complex relationship between two men. So homosexuality itself, as we often see it treated in films, is not one of the film’s core themes. Whereas a film like Brokeback Mountain shows how a patriarchal and heterosexual society weighs down on homosexuals, Happy Together leaves out such societal themes which automatically seem to go hand in hand with tragic gay characters in many other films. Instead, the film focuses only on the relationship between the two men which displays a similarity to the relationship between Martha and George in Who’s Afraid of Virginia Woolf? (Nichols, 1966) in the sense that they cannot live with each other, but also cannot live without each other. At this point, however, one might say that Happy Together displays one of the familiar stereotypes used for gay characters, namely that they are often shown to be leading very unhappy and depressing lives. But consider the nature of Wong Kar-Wai’s films of which eight focus on different kinds of human relationships. Many are also about unhealthy relationships and, with the exception of Happy Together, they portray heterosexual couples. So, Kar-Wai is not guilty of showing only homosexuals as being in unhealthy relationships. Happy Together’s portrayal can therefore be seen as part of Kar-Wai’s recurring theme of showing complex human relationships rather than the stereotyping of homosexuals.

            So Happy Together portrays its two gay characters first and foremost as human beings. Not stereotypes with effeminate gestures, but human beings with contradictory emotions and desires. The film opens with a sex-scene between the two leads. Unlike many other films, this scene is shot and acted convincingly which ensures that the audience takes the concept of sex between men seriously, rather than jokingly trying to spot any awkward interactions between the two actors (which would relieve the scene of its gravitas and would have changed it into a scene mocking homosexuality).

            Although the film (as stated before) does not address homosexuality as a theme in the same (dramatic and stereotypical) way many other films do, one scene does vaguely imply it. This is the only scene in which homosexuality as a repressed part of society comes into view, although it seems merely implied. Lai Yiu-fai, at one point says in a voice-over that he and his father are not on good terms, because Lai stole money from his father’s company when he left. Eventually he calls his father. We do not hear his father on the other side of the line, but we can guess by looking at Lai’s face that the conflict between them is not over. However, there seems to be another meaning to this scene. Instead of seeing this conflict as a result of Lai stealing money, one could see it as the result of his father not approving his son’s sexuality. However, the film does not actively suggest this nor does the screenplay. Rather, it is left up to the audience.

            In the documentary accompanying Happy Together, which is called Buenos Aires Zero Degree: The Making of Happy Together (Pung-Leung, 1999), some lines of (possibly) the diary Kar-wai kept during filming are displayed: “Shooting of ‘Happy Together’ was about to start, and there I was: a director with two characters in mind. We’d managed to find a city to put them in, but nothing else.” “I was hungry for details about these two men’s lives.” Kar-wai thought of these characters not as representing homosexuality or a certain (stereotyped) image of homosexuality nor did he intend to make a Grand Statement about the struggle homosexuals face each day in modern society. Rather, he thought of them as human beings with their own, unique character traits. This can also be seen in another scene in the documentary that shows how Kar-Wai considered having Lai Yiu-Fai commit suicide, but he reconsidered because he felt it didn't fit with the story he wanted to tell. He didn't want to fall into typical dramatic clichés regarding homosexual characters. He didn't make this film with the intention of addressing the relation between homosexuality and society and how we should be more accepting, etc. There's no scene in which, for example, an aggressive and heterosexual male intimidates Lai. Such societal tension is only vaguely implied during the aforementioned telephone-scene and it is mainly the audience that might produce this connotation. The fact that the audience could read this kind of tension in this scene is a testament to how the acceptance of homosexuality is still a relevant topic in society.

            Happy Together is a crucial film in that it is able to normalize homosexuality by avoiding the aforementioned stereotypes and narrative clichés (i.e. inevitable deaths) accompanying gay characters and simply portraying them as normal human beings with complex emotions. A social issue like homosexuality isn't a hot topic one moment and globally accepted the next. One film cannot normalize homosexuality on its own. Rather, it is through the continuation of portrayals such as the one in Happy Together that homosexuality can over time be normalized.

Dutch version / Nederlandse versie

Homoseksualiteit in films is niks nieuws. Films met dit thema bestaan al sinds het ontstaan van Hollywood. Het probleem is dat homoseksuele personages niet altijd even aantrekkelijk werden neergezet. Als we ervan uitgaan dat homoseksualiteit nog steeds in veel landen een controversieel onderwerp is, dan kunnen we begrijpen dat Amerika en dus Hollywood al sinds de stomme films problemen hadden met homoseksualiteit. Ondanks al deze negativiteit is er een film die dit onderwerp wel eerlijk verfilmt: Happy Together (Kar-wai, 1997). Als je deze film vergelijkt met zoveel andere films over dit thema, dan wordt duidelijk hoe Happy Together homoseksualiteit normaliseert door, interessant genoeg, het niet expliciet erover te hebben.

            Een interessante documentaire over Hollywood en homoseksualiteit is The Celluloid Closet (Epstein & Friedman, 1996). Wat de documentaire laat zien is hoe film altijd het gedachtegoed van de samenleving weerspiegelt. Zo ook met homoseksualiteit. De documentaire toont de wisselwerking tussen de jarenlange strijd in de Westerse samenleving om erkenning van homoseksuelen en het portretteren van homoseksualiteit in films.

            In het tijdperk van de stomme films waren homoseksuelen noch hoofdpersonages noch personages. Er werd alleen om hen gelachen. Ze waren letterlijk het lijdend voorwerp van de film, een object, slechts aanwezig om bespot te worden. Ook maakten ze gebruik van die clichématige, ‘vrouwelijke’ handgebaartjes. Na de komst van geluid in film ontstond een nieuw homoseksueel personage: de ‘sissy’, eigenlijk een aseksueel, androgyn personage. Hollywood trachtte daarmee wanhopig homoseksuelen te ontdoen van hun seksualiteit.

In de jaren dertig werd de Hays Code ingevoerd die voornamelijk katholieke waarden trachtte hoog te houden. Homoseksualiteit werd in films verboden, maar verdween natuurlijk niet. Schrijvers gaven homoseksualiteit wel een plaats in film, maar alleen op een suggestieve manier, met bijvoorbeeld double entendres (dubbelzinnige dialogen) en andere suggestieve en verborgen beelden en handelingen. Desondanks werden homoseksuele personages voornamelijk neergezet als schurken wiens leven om depressie en zelfmoord draaide. Pas in de jaren zestig begonnen films op een positieve manier met homoseksualiteit om te gaan. Dit culmineerde bijvoorbeeld in Philadelphia (Demme, 1993), maar ondanks de sympathieke personages werd homoseksualiteit toch ook hier als problematisch getoond.

In de filmgeschiedenis is tot dan toe duidelijk te zien hoe de westerse samenleving homoseksuelen ziet als de abnormale ‘Ander’ en als seksueel afwijkend. Veel films met homoseksuele hoofdpersonages gaan tegelijkertijd ook over de sociale en culturele aspecten van homoseksualiteit, met daarin centraal de neerbuigende houding van de samenleving ten opzichte van deze mensen. Brokeback Mountain (Lee, 2005) is een perfect voorbeeld. Het gaat over de liefde tussen twee mannen, maar de tragische dimensie ontstaat puur uit de maatschappelijke context, de discriminerende houding van de samenleving. Dus verandert een verhaal over homoseksuele liefde in een verhaal over de onmogelijkheid van homoseksuele liefde. Natuurlijk staat de film volledig aan de kant van de homoseksuelen. Het tragische verhaal wekt veel sympathie op en je irriteert je snel aan de kleingeestigheid van de samenleving. Maar door homoseksualiteit steeds te verfilmen als een tragisch verhaal waarin misère en dood centraal staan, zorgt een goedbedoelende film als Brokeback Mountain er ook voor dat je homoseksualiteit toch altijd blijft associëren met de bovengenoemde negatieve connotaties: tragiek, depressie, perversiteit, immoraliteit, abnormaliteit. Door al deze negativiteit bevestigt de film gek genoeg dat homoseksualiteit nog altijd abnormaal is. Films zoals Brokeback Mountain zijn zeker bewonderenswaardig te noemen, omdat de homoseksuelen de ‘helden’ zijn van de film…maar ze normaliseren homoseksualiteit niet. Ze lijken eerder te bevestigen dat homoseksualiteit nog steeds een maatschappelijk fenomeen is dat speciale aandacht vereist.

Een goed voorbeeld van het spanningsveld tussen dit soort beladen aandacht en normalisatie is de discussie tussen regisseur John Schlesinger en schrijver Penelope Gilliatt tijdens het maken van Sunday Bloody Sunday (Schlesinger, 1971). Gilliatt vond dat de kus tussen twee mannen extravagant gefilmd moest worden, maar Schlesinger zag het anders: door de kus gewoon te filmen, benadruk je juist dat zo’n kus iets heel normaals is. Dit is precies wat er ook in Happy Together gebeurt.

Dus….wat doet Happy Together dan precies? Het belangrijkste is dat de film niet expliciet over homoseksualiteit gaat ondanks het feit dat de twee hoofdpersonen homoseksueel zijn. Deze film verheerlijkt homoseksualiteit niet. Er wordt niet gezegd, ‘kijk eens hoe vooruitstrevend wij zijn’, want daarmee normaliseer je datgene wat je verfilmt juist niet, integendeel. Films als Sunday Bloody Sunday en Happy Together laten juist zien dat zij in staat zijn om homoseksualiteit te normaliseren door het te presenteren als een totaal normaal aspect van het leven.

Happy Together gaat over de moeizame, los-vaste relatie tussen Lai Yiu-fai en Ho Po-Wing. Ze zijn gereisd naar Argentinië om de Iguazú-Watervallen te bezoeken. Met deze reis proberen zij hun relatie stabieler te maken. De film toont hun relatie, zowel in het heden als het verleden. Door constant te wisselen tussen hoe hun relatie was en hoe deze nu is, laat de film met grote melancholie zowel de liefde zien die ze voor elkaar voelen als de manier waarop hun persoonlijkheden botsen.

Wanneer Lai Yiu-fai zich in de situatie bevindt dat hij weer voor Ho Po-Wing moet zorgen, ziet hij tragisch genoeg dit als een kans om te voorkomen dat Po-Wing opnieuw met andere mannen op stap gaat. De film toont zowel de positieve als negatieve aspecten van deze mensen, hoe ze niet met elkaar kunnen leven en ook niet zonder elkaar. Po-Wing houdt van Yiu-fai, maar irriteert zich ook aan zijn obsessieve en paranoïde gedrag (Yiu-fai neemt tijdelijk zijn paspoort in beslag, omdat hij bang is dat Po-Wing zomaar zou kunnen vertrekken). Aan de andere kant is Po-Wing een onverantwoordelijk figuur die waarschijnlijk met andere mannen seks heeft. Yiu-fai wil wel bij Po-Wing zijn, maar door zijn eigen obsessieve gedrag en Po-Wing’s onverantwoordelijke gedrag ontstaat er een destructieve, vicieuze cirkel waardoor ze allebei ongelukkig blijven. De film stereotypeert homoseksuelen niet, maar maakt ze tot driedimensionale personages. Onverantwoordelijkheid is hier dus niet een typisch kenmerk van homoseksuelen.

De films van regisseur Kar-wai bevatten altijd complexe personages met karakterfouten. In Days of Being Wild bijvoorbeeld is de hoofdpersoon een loverboy die, ondanks een complex innerlijk leven, zich maar niet kan committeren aan een vaste relatie. In Happy Together toont Kar-wai ook een complexe relatie tussen twee personages, maar maakt over homoseksualiteit geen groot statement. Homoseksualiteit zelf is niet het onderwerp in de film, de relatie is het onderwerp. Brokeback Mountain gaat over de wisselwerking tussen homoseksuele mannen en de samenleving, maar Happy Together laat zulke maatschappelijke thema’s die zo vaak gepaard gaan met tragiek achterwege. In plaats daarvan focust Kar-wai enkel op de relatie tussen de twee mannen op een manier die doet denken aan Martha en George uit Who’s Afraid of Virginia Woolf (Nichols, 1966), ook twee mensen die elkaar haten, die weten hoe ze elkaar pijn kunnen doen, maar ook niet zonder elkaar kunnen.

Je zou kunnen beargumenteren dat Happy Together homoseksuelen stereotypeert in de zin dat ze ongelukkig en depressief zijn. Maar kijk even naar Kar-wai’s filmografie: tien films waarvan er acht expliciet gaan over menselijke relaties. De meeste daarvan gaan over moeizame, ongezonde relaties en deze gaan allemaal, op Happy Together na, over heteroseksuelen. Kar-wai toont dus niet alleen homoseksuelen als ongelukkig. Happy Together past daarom in het thema waar Kar-wai zich zo vertrouwd mee voelt, complexe menselijke relaties. Het feit dat Yiu-fai en Po-Wing homoseksueel zijn, is irrelevant. In de film komt het woord ‘gay’ ook zelfs niet of nauwelijks voor. De film opent zelfs met een vrij expliciete seksscène tussen de twee hoofdpersonen. Deze scène wordt serieus verfilmd en overtuigend geacteerd waardoor je het concept van seks tussen twee mannen kunt ervaren als seks tussen twee mensen.

In de making-of verwoordt Kar-wai: “Shooting of Happy Together was about to start, and there I was: a director with two characters in mind. We’d managed to find a city to put them in, but nothing else […] I was hungry for details about these two men’s lives.” Kar-wai wilde deze twee personages dus niet homoseksualiteit in z’n totaliteit laten symboliseren of een bepaald stereotype bevestigen noch wilde hij de Westerse maatschappij laten zien hoe zwaar homoseksuelen het hebben in onze ‘moderne’ samenleving. Hij zag ze enkel als twee mensen met unieke karaktereigenschappen. Dit is ook te zien in een ander deel van de making-of waar blijkt dat Kar-wai met het idee speelde om Yiu-fai zelfmoord te laten plegen. Hij kwam hier snel op terug, omdat hij aanvoelde dat dit niet paste in het verhaal dat hij wilde vertellen. Hij wilde niet vervallen in de ouderwetse clichés waar homoseksuele personages zolang onder geleden hebben.

            Happy Together is een cruciale film die homoseksualiteit weet te normaliseren door het vermijden van stereotyperingen (depressie, zelfmoord) en twee homoseksuele mannen neerzet als normale mensen met complexe emoties en relaties. Een maatschappelijk thema als homoseksualiteit gaat niet plotseling van ‘problematisch’ naar ‘geaccepteerd’. Eén film kan dit ook niet onmiddellijk voor elkaar krijgen. Maar het zal uiteindelijk aan films als Happy Together te danken zijn dat homoseksualiteit langzamerhand zal worden genormaliseerd.