Lucas Versantvoort / 31 Dec 2015
Ondanks dat we al 70 jaar van Hitler af zijn, leeft hij nog
steeds voort, bij enkelingen die hem nog steeds het einde vinden of bij
YouTubers die scènes uit Der Untergang parodiëren. Zelfs na al die jaren
is er iets aan Hitler wat men fascineert. Er ist wieder da gaat een stap
verder door te vragen wat er zou gebeuren als Hitler zou opstaan uit de dood en
zich begeeft onder de Duitsers van vandaag. Hoewel de nadruk ligt op het
satirische aspect van deze situatie, heeft de film een dreigende ondertoon, een
waarschuwing dat een Hitler die de macht weer overneemt niet zo belachelijk is
als je zou denken.
Het is een doodgewone middag in
Berlijn. Ergens tussen de struiken ontwaakt Hitler. De rook komt van hem af
alsof hij als een meteoriet is neergestort. Tot zijn grote verbijstering
ontdekt hij dat de eenentwintigste eeuw al een tijd is aangebroken. Hij
overnacht een tijd in een krantenkiosk. Tegelijkertijd wordt Fabian, een
medewerker bij een plaatselijke televisiemaatschappij, ontslagen en ziet hij in
deze 'Hitler-imitator' een kans om zijn baan terug te krijgen. Hitler ziet in
hem echter weer de kans om de macht te grijpen. Ze reizen een tijd door
Duitsland waardoor Hitler een beeld krijgt van de irritaties bij de Duitsers
van vandaag. Uiteindelijk belandt Hitler in tv-shows en interviews en uit het
niets bereikt hij de mate van populariteit die zo van pas kwam in 1933.
Het indrukwekkendste aspect van Er
ist wieder da is het gevoel voor detail waarmee Hitler's alsmaar groeiende
populariteit wordt weergegeven. Eerst maken allerlei voorbijgangers foto's van
hem, een alleenstaande moeder geeft hem een dosis pepperspray, met zijn
medemens praat hij over de allochtonen, het minimumloon, het ideale Duitsland.
De leidinggevenden bij de tv-maatschappij zien (net zoals Fabian) financieel
succes in deze imitator en geven hem een platform, nog voordat ze Hitler het
advies geven dat hij in deze shows vooral zichzelf moet zijn…
Ook opvallend zijn de scènes waarin Er ist wieder da de mens Hitler tracht
te analyseren. In de film verwijst Hitler vaak naar het noodlot als de
verklaring voor zijn daden of hij zegt dat hij zich gewoon niet anders kan
gedragen, omdat hij dan zichzelf niet meer zou zijn. Allemaal rationalisaties
om maar niet de schuld op zich te hoeven nemen. Het ligt niet aan mij, het
moest zo zijn. Dat verklaart ook waarom hij op een gegeven moment zegt dat het
juist de mensen zijn die hem de macht gaven. Hitler zegt met andere woorden: ik
kan het niet helpen dat zij mij het lot van hun land toevertrouwen.
Veel korte interviews met de ‘gewone’
mensen komen heel natuurlijk over en dat is geen toeval, want de filmmakers
zouden wekenlang met hoofdrolspeler Oliver Masucci door Duitsland gereisd zijn
en mensen echt geïnterviewd hebben. Dit geeft de film wel een heel
onheilspellende ondertoon, hoewel je je toch moet afvragen hoeveel Duitsers het
eigenlijk zijn die zo lijken te verlangen naar 'die goeie ouwe tijd'. Wat nog
intrigerender is, als we er vanuit gaan dat dit authentieke interviews zijn, is
de vraag waarom mensen pas vrijuit praten over politiek wanneer uitgerekend
Adolf Hitler tegenover hen staat. Biedt zo'n radicaal figuur, zelfs al is het
een imitator, een uitlaatklep voor allerlei frustraties die men eigenlijk niet
durft uit te spreken?
Tegen het einde van de film overspeelt
de film toch een beetje zijn hand door te suggereren dat er een Hitler in ons
allemaal zit wat wel een beetje cru is. (Hitler had net zo goed kunnen zeggen, ‘we're
not so different, you and I.’) Met zo'n opmerking suggereer je eerder dat
iemand als Hitler aan de macht komt, omdat er een gewelddadige dictatoriale
maniak in ons zit, maar dan laat je wel alle sociaal-maatschappelijke factoren
die in de film zo goed aan bod komen(!) achterwege. Ook in de laatste montage
met beelden van rellen, Pegida en Geert Wilders – met op de achtergrond een
elektronische versie van Purcell's The Funeral of Queen Mary à la A
Clockwork Orange – wordt de
boodschap er wel dik bovenop gelegd, hoewel de onderliggende wanhoop wel
begrijpelijk is. Het probleem is dat deze laatste montage eigenlijk onnodig is,
omdat de film over het algemeen goed satire met drama weet af te wisselen en
dus de onderliggende boodschap al prima weet over te brengen.
Ondanks deze kleine misstappen is Er ist wieder da een zeer geslaagde
satire. In vrijwel elke scène wordt het idee van een hedendaagse Hitler weer
vanuit een nieuw perspectief bekeken. Het ene moment zien we ‘de grote Hitler’ zijn
kleding brengen naar de stomerij en pietluttig praten over de ophaaldatum, het
volgende moment zien we een montage van fictieve YouTube-filmpjes waarin Hitler
geparodieerd wordt en waarin mensen serieus ingaan op wat Hitler te zeggen
heeft. Een zeer creatieve satire die je niet moet missen.
No comments:
Post a Comment